Rosa Luxemburg (05/09/ 1906) : Praktyka rewolucji / Praxis révolutionnaire

1. Socjaldemokracja w Polsce jest jedyną partią, która nie została zaskoczona z nienacka przez obecną rewolucję i wytrącona z równowagi ; jedyną partią, której program polityczny nie został zachwiany lub obalony przez bieg rewolucji. Przeciwnie, nigdy jeszcze program polityczny jakiejkolwiek partii nie został tak znakomicie potwierdzony, nie otrzymał tak świetnego świadectwa słuszności swej idei, jak program Socjaldemokracji. Podczas gdy na odwrót – za wyjątkiem Socjaldemokracji – nie ma ani jednej partii w Polsce, począwszy od ugodowców i Narodowej Demokracji do PPS, której program nie zostałby przedziurawiony i obalony przez wybuch obecnej rewolucji pod caratem. Szczególniej nielitościwą okazała się rewolucja dla PPS, która po 12 latach nieprzejednanej walki o program niepodległości państwowej Polski natychmiast po wybuchu rewolucji straciła swój dwunastoletni sztandar i okazała się zupełnie bez programu politycznego, zastąpiwszy go hasłem Konstytuanty warszawskiej ; aż wreszcie zdobyła sobie nowy zupełnie program – federację Królestwa Polskiego z Rosją, we wspólnych granicach państwowych. Innymi słowy, zamieniła się w zupełnie nową partię, nie mającą nic wspólnego z dawną PPS, prócz nazwy.

La social-démocratie en Pologne est le seul parti qui n’ait pas été surpris soudainement par la révolution actuelle à en perdre son équilibre ; le seul parti dont le programme politique n’a pas été ébranlé ou renversé par le cours de la révolution. Au contraire, jamais le programme politique d’un parti n’a été aussi brillamment justifié, n’a reçu un témoignage aussi splendide de la justesse de son idée, que celui de la social-démocratie. Alors qu’au contraire, à l’exception de la social-démocratie, il n’y a pas un seul parti en Pologne, depuis les conciliateurs et la démocratie nationale jusqu’au PPS, dont le programme n’aurait pas été perforé et renversé par l’éclatement de la révolution actuelle sous le tsar. La révolution s’est avérée particulièrement impitoyable pour le PPS qui, après 12 ans de lutte intransigeante pour un programme d’indépendance de l’État polonais, a perdu, immédiatement après le déclenchement de la révolution, sa bannière de 12 ans et s’est retrouvé complètement sans programme politique, l’ayant remplacée par le slogan de la circonscription de Varsovie ; jusqu’à ce qu’il se dote finalement d’un tout nouveau programme - la fédération du royaume de Pologne avec la Russie, dans des frontières étatiques communes. En d’autres termes, il s’est transformé en un parti complètement nouveau, n’ayant rien en commun avec l’ancien PPS, si ce n’est son nom.

2. W ten sposób rewolucja potwierdziła ideę programową Socjaldemokracji, że walka o niepodległość państwową Polski nie ma gruntu pod nogami, że zatem Polska pod zaborem rosyjskim musi sobie zdobywać wolność razem z Rosją, we wspólnych granicach państwowych z Rosją. Wystąpiwszy przed dwunastu laty z programem walki o demokratyczną konstytucję i autonomię, Socjaldemokracja oparła swój program na gruncie rozwoju kapitalizmu w Rosji, który, niezależnie od niczyjej świadomej woli, sprzęga kraj nasz z Rosją w jedno państwo kapitalistyczne, czyni z programu niepodległości Polski kapitalistycznej utopię i stwarza dla proletariatu polskiego grunt dla wspólnej walki z proletariatem Rosji o wspólną wolność.

La révolution a ainsi confirmé l’idée du programme de la social-démocratie selon laquelle la lutte pour l’indépendance de l’État polonais n’avait pas de fondement, et que, par conséquent, la Pologne soumise au partage russe devait conquérir sa liberté avec la Russie, à l’intérieur de frontières étatiques communes avec la Russie. Après avoir proposé un programme de lutte pour une constitution démocratique et l’autonomie il y a douze ans, la social-démocratie a fondé son programme sur le développement du capitalisme en Russie qui, indépendamment de la volonté consciente de quiconque, fusionne notre pays avec la Russie en un seul État capitaliste, fait du programme d’indépendance capitaliste polonais une utopie et crée pour le prolétariat polonais le terrain d’une lutte commune avec le prolétariat de Russie pour une liberté commune.

3. Obecnie wszakże nie potrzebujemy się powoływać tylko i wyłącznie na praktykę polsko-rosyjskiego życia kapitalistycznego oraz na interesy walki klasowej proletariatu w Polsce i Rosji. Rewolucja obecna ma już również swoją praktykę i bardziej wymowną praktykę aniżeli szary, codzienny, spokojny bieg rozwoju kapitalistycznego. Rewolucja trwa już przeszło półtora roku, a ponieważ podczas rewolucji wypadki rozwijają się i dojrzewają daleko szybciej, aniżeli w czasach normalnego życia społeczeństwa, więc przez te półtora roku ubiegłego musiały wystąpić na jaw takie prądy i zjawiska, które mogą rzucić i rzucają jaskrawe światło na rozmaite dążenia polityczne. W świetle tych praktycznych przejawów rewolucji można znowu stwierdzić, co wart jest program polityczny PPS – federacja i nowe jej hasło – Konstytuanta w Warszawie.

Aujourd’hui, après tout, nous n’avons pas besoin d’invoquer uniquement la pratique de la vie capitaliste russo-polonaise et les intérêts de la lutte de classe du prolétariat en Pologne et en Russie. La révolution actuelle a déjà une pratique elle aussi, et une pratique plus significative que le cours gris, quotidien et paisible du développement capitaliste. La révolution dure déjà depuis plus d’un an et demi, et comme pendant une révolution les événements se développent et mûrissent beaucoup plus rapidement que pendant la vie normale de la société, ainsi, au cours de cette dernière année et demie, des courants et des phénomènes ont dû apparaître qui peuvent jeter et jettent une lumière brillante sur les diverses aspirations politiques. A la lumière de ces manifestations pratiques de la révolution, on peut à nouveau voir ce que vaut le programme politique du PPS - la fédération — et son nouveau slogan, la circonscription de Varsovie.

4. Na tę praktykę rewolucji każdy robotnik-socjalista powinien zwrócić szczególniejszą uwagę. Co ta praktyka wykazała w ciągu ubiegłych półtora roku ?

Cette pratique de la révolution devrait faire l’objet d’une attention particulière de la part de chaque travailleur-socialiste. Qu’est-ce que cette pratique a montré au cours de l’année et demie écoulée ?

5.Przede wszystkim okazało się wyraźnie i dowodnie, że społeczeństwo rosyjskie jest bardziej rewolucyjne od polskiego. Okazało się, że w naszym kraju, prócz partii socjalistycznych, wszystko niemal reakcyjne, kontrrewolucyjne. Ze szczególną jasnością mógł to widzieć każdy, kto śledził Dumę państwową przed i po jej rozpędzeniu.

Tout d’abord, il s’est avéré de manière claire et démontrable que la société russe est plus révolutionnaire que la société polonaise. Il s’est avéré que dans notre pays, à l’exception des partis socialistes, tout était presque réactionnaire, contre-révolutionnaire. Quiconque a suivi la Douma d’État avant et après sa dispersion a pu s’en rendre compte avec une clarté particulière.

6. U nas socjaliści bojkotowali Dumę, w Rosji również. I co się okazało. Rosja posłała do Dumy posłów postępowych, demokratycznych i rewolucyjnych ; Polska a po części i zabrane kraje dawnej Polski (Litwa i Ruś) posłały do Dumy reakcyjnych posłów polskich. W Dumie przeważali kadeci, to znaczy większość burżuazyjnego społeczeństwa rosyjskiego stanowią postępowi demokracji, bardziej postępowi, demokratyczniejsi i odważniejsi od naszej Postępowej Demokracji, która w dodatku jest zerem politycznym po względem swego znaczenia w społeczeństwie polskim. Obok kadetów byli w Dumie „trudowiki”, czyli przedstawiciele rewolucyjnego włościaństwa rosyjskiego. Frakcję socjaldemokratyczną w Dumie pomijamy tutaj, bo została wybrana już później, po ukonstytuowaniu się Dumy i przy tym chodzi nam tylko o wykazanie różnicy pomiędzy społeczeństwem burżuazyjnym Polski i Rosji. A czym było Koło Polskie w Dumie – o tym robotnikom-socjalistom mówić nie potrzebujemy. Wiadomo wszak, że uzyskało sobie najlepszą opinię pisma „Nowoje Wremia” i tych wszystkich rosyjskich sfer urzędowych i reakcyjnych, które z nienawiścią i pianą na ustach mówiły o „rewolucyjnej” Dumie.

Dans notre pays, les socialistes ont boycotté la Douma, en Russie aussi. Et que s’est-il passé ? La Russie a envoyé des députés progressistes, démocratiques et révolutionnaires à la Douma ; la Pologne et, en partie, les pays divisés de l’ancienne Pologne (Lituanie et Ruthénie) ont envoyé des députés polonais réactionnaires à la Douma. Les cadets l’ont emporté à la Douma, c’est-à-dire que la majorité de la société russe bourgeoise est une démocratie progressiste, plus progressiste, plus démocratique et plus courageuse que notre démocratie progressiste, qui est en outre un zéro politique en termes d’importance dans la société polonaise. Outre les cadets, il y avait à la Douma des « trudoviks », c’est-à-dire des représentants de la paysannerie révolutionnaire russe. La fraction social-démocrate de la Douma n’est pas mentionnée ici, parce qu’elle a été élue plus tard, après la constitution de la Douma, et qu’il s’agit seulement de montrer la différence entre la société bourgeoise polonaise et la société bourgeoise russe. Et ce qu’était le cercle polonais à la Douma, nous n’avons pas besoin de le dire aux ouvriers-socialistes. On sait, après tout, qu’il avait la meilleure opinion de Novoe Vremia et de tous les cercles officiels et réactionnaires russes qui parlaient avec haine et écume à la bouche de la Douma « révolutionnaire ».

7. Bojkotując Dumę, twierdziliśmy, że będzie ona chuligańska, kozacka, reakcyjna. Twierdziliśmy tak dlatego, że braliśmy pod uwagę ustawę wyborczą i represje rządowe w czasie wyborów. Przy takiej ustawie wyborczej i przy takich represjach wyborczych w każdym państwie i w czasach normalnych wyszedłby z wyborów najreakcyjniejszy parlament. Okazało się, że z punktu widzenia stosunków w naszym kraju mieliśmy rację, nasz kraj wybrał do Dumy chuliganów – narodowych demokratów. Ale nie doceniliśmy rewolucyjności stosunków w burżuazyjnym społeczeństwie rosyjskim. Rewolucja zaś jest tak potężną siłą, że nie można jej zasłonić żadnymi więzami najgorszej ordynacji wyborcze, połączonej z represjami ; przeciśnie się ona przez każdą szparę, przerwie wszelkie więzy i ujawni się. Tak było w Rosji. Gdyby i u nas w społeczeństwie burżuazyjnym – wśród szlachty, burżuazji, drobnomieszczaństwa, włościaństwa, inteligencji – panowały tak rewolucyjne stosunki, jak w Rosji, to pomimo bojkotu socjalistów burżuazyjne społeczeństwo polskie posłałoby do Dumy nie chuliganów narodowych – ku zdziwieniu wielkiemu Rosji i całego świata cywilizowanego – lecz przynajmniej tak postępowe i rewolucyjne żywioły, jakimi w Dumie byli kadeci i trudowiki.

En boycottant la Douma, nous avons prétendu qu’elle serait hooligan, cosaque, réactionnaire. Nous l’avons affirmé parce que nous avons tenu compte de la loi électorale et de la répression gouvernementale pendant les élections. Avec une telle loi électorale et une telle répression électorale, dans n’importe quel pays et en temps normal, le parlement le plus réactionnaire serait sorti des élections. Il s’est avéré que, du point de vue des relations dans notre pays, nous avions raison, notre pays a élu des hooligans - des démocrates nationaux - à la Douma. Mais nous avons sous-estimé la nature révolutionnaire des relations dans la société russe bourgeoise. La révolution, en revanche, est une force si puissante qu’elle ne peut être voilée par aucun lien de la pire des lois électorales, combinée à la répression ; elle se faufilera par toutes les fissures, brisera tous les liens et se fera connaître. C’est ce qui s’est passé en Russie. Si dans notre société bourgeoise - parmi la noblesse, la bourgeoisie, la petite bourgeoisie, la paysannerie, l’intelligentsia - de telles relations révolutionnaires prévalaient comme en Russie, alors, malgré le boycott socialiste, la société polonaise bourgeoise enverrait à la Douma non pas des hooligans nationaux - à la grande surprise de la Russie et du monde civilisé tout entier - mais au moins des éléments progressistes et révolutionnaires comme les cadets et les trudoviks qui se trouvaient à la Douma.

8. Dotychczasowa praktyka rewolucji wykazała więc przede wszystkim, że co najmniej Polska nie jest bardziej rewolucyjna od Rosji, a raczej rzecz się ma akurat odwrotnie. PPS jednak twierdzi, że proletariat w naszym kraju powinien dążyć do federacji i Konstytuanty w Warszawie dlatego, że Polska jest krajem bardziej postępowym od Rosji. Widzimy, że rewolucja obala i ten nowy program PPS, jak przedtem obaliła program głoszony przez nią przez lat dwanaście.

Ainsi, la pratique de la révolution jusqu’à présent a montré, tout d’abord, que la Pologne, au moins, n’est pas plus révolutionnaire que la Russie, mais que c’est plutôt l’inverse. Le PPS, cependant, prétend que le prolétariat de notre pays devrait lutter pour la fédération et une Assemblée constituante à Varsovie parce que la Pologne est plus progressiste que la Russie. Nous voyons que la révolution renverse ce nouveau programme du PPS, tout comme elle a renversé le programme qu’il avait prêché pendant douze ans.

9. Po drugie, dotychczasowa praktyka rewolucji zniewoliła reakcyjne partie polskie do dążenia do federacji Polski z Rosją. Widzieliśmy, że narodowo-demokratyczne Koło Polskie złożyło w Dumie uroczystą deklarację, żądającą przywrócenia Królestwu Polskiemu ustroju, uchwalonego w 1815 r. przez kongres wiedeński, to jest ustroju federacyjnego między Rosją i Polską.

Deuxièmement, la pratique antérieure de la Révolution avait asservi les partis polonais réactionnaires à la recherche d’une fédération de la Pologne avec la Russie. Nous avons vu que le Cercle national-démocratique polonais a fait une déclaration solennelle à la Douma demandant le rétablissement dans le royaume de Pologne du système promulgué en 1815 par le Congrès de Vienne, c’est-à-dire le système de fédération entre la Russie et la Pologne.

10. Widzieliśmy, że Koło Polskie podczas debat w Dumie nad sprawą włościańską występowało energicznie przeciw narzuceniu nam projektu wielkiej i średniej własności ziemskiej na rzecz włościan nie dlatego, że włościanin polski nie ujawnia wcale dążenia włościan rosyjskich do „ziemi i woli” ; taki argument byłby zupełnie słuszny. Koło Polskie, występując przeciw temu projektowi, wysuwało powód polityczny i zasadniczy, ten mianowicie, że sprawa urządzenia stosunków w naszym kraju, zarówno rolnych, jak i wszelkich innych, powinna być rozstrzygana wyłącznie przez przedstawicieli Polski niezależnie od przedstawicieli Rosji. Koło Polskie na każdym kroku wysuwało zasadę, że wszelkie sprawy naszego ustroju i życia wewnętrznego powinny być rozstrzygane samodzielnie przez posłów Polski, w „ustawodawczym” sejmie polskim, bez mieszania się w to posłów Rosji.

Nous avons vu que le Cercle polonais, lors des débats à la Douma sur la question de la paysannerie, s’est vigoureusement opposé à ce qu’on nous impose le projet de grande et moyenne propriété foncière au profit de la paysannerie, non pas parce que la paysannerie polonaise ne révèle pas du tout l’aspiration de la paysannerie russe à la « terre et à la volonté » ; un tel argument serait tout à fait correct. Le Cercle polonais, s’opposant à ce projet, a avancé une raison politique et fondamentale, à savoir que la question de l’organisation des relations dans notre pays, agricoles ou autres, doit être décidée exclusivement par les représentants de la Pologne, indépendamment des représentants de la Russie. Le Cercle polonais a défendu à chaque étape le principe selon lequel toutes les questions relatives à notre système politique et à notre vie intérieure devraient être décidées de manière indépendante par les députés polonais, au sein du Sejm polonais « législatif », sans l’interférence des députés russes.

11. I każdy robotnik-socjalista wie, dlaczego narodowcy nasi tak dbają o naszą „samodzielność. Dlatego, że są przeciwnikami rewolucji, która idzie im „za daleko”’ dlatego, że chcą odgrodzić Polskę od rewolucji rosyjskiej, dlatego, że są przeciw panowaniu demokracji. Wiedza doskonale, że gdy nam wypadnie urządzać nasze stosunki wewnętrzne samodzielnie, to oni, reakcjoniści, będą panami sytuacji. Wiedzą doskonale, że Konstytuanta w Warszawie czy ich sejm „ustawodawczy”, urządzający nasze stosunki wewnętrzne niezależnie od rewolucji rosyjskiej, będzie rozbiciem tej rewolucji, rozbiciem jednolitej walki zjednoczonego proletariatu Polski i Rosji, osłabieniem rewolucji, wzmożeniem się reakcji.

Et chaque ouvrier-socialiste sait pourquoi nos nationalistes sont si préoccupés par notre « indépendance ». C’est parce qu’ils sont contre la révolution, qui va « trop loin » pour eux, parce qu’ils veulent isoler la Pologne de la révolution russe, parce qu’ils sont contre le règne de la démocratie. Ils savent parfaitement que lorsqu’il nous appartiendra d’organiser nous-mêmes nos relations intérieures, ce sont eux, les réactionnaires, qui seront les maîtres de la situation. Ils savent parfaitement que l’Assemblée constituante de Varsovie ou leur parlement « législatif », en organisant nos relations intérieures indépendamment de la révolution russe, brisera cette révolution, brisera la lutte unie du prolétariat uni de Pologne et de Russie, affaiblira la révolution, intensifiera la réaction.

12. Doświadczenie dotychczasowej praktyki rewolucji wykazało więc, że dążenie do federacji i Konstytuanty w Warszawie jest dążeniem reakcyjnym, mającym na celu odgrodzić nasz kraj od rewolucji ogólnorosyjskiej, osłabić u nas wpływ rewolucji przed oderwanie walki naszego rewolucyjnego proletariatu od Rosji.

L’expérience de la pratique révolutionnaire à ce jour a donc montré que la volonté de fédération et d’assemblée constituante à Varsovie est une volonté réactionnaire, destinée à éloigner notre pays de la révolution panrusse, à affaiblir l’influence de la révolution en nous avant de séparer la lutte de notre prolétariat révolutionnaire de la Russie.

13. Takie są dotychczasowe nieomylne doświadczenia rewolucji, które musi znać i rozumieć każdy robotnik-socjalista.

Telle est l’expérience jusqu’ici infaillible de la révolution que tout ouvrier-socialiste doit connaître et comprendre.

14. Te doświadczenia mówią nam wyraźnie, po pierwsze, że tylko rewolucja zjednoczona, skoncentrowana może zapewnić tryumf demokracji, a nie rozłączona, rozerwana na oddzielne Konstytuanty. Nawet w takiej Dumie, gdzie panowały nie żywioły socjalistyczne i rewolucyjne, ale gdzie skupiła się, scentralizowała się walka burżuazji liberalnej przeciw caratowi – nawet tam nasi narodowi demokraci zmuszeni byli nie napadać na rewolucję, lecz wyłącznie na rząd, podczas gdy tu, w kraju, napadają wyłącznie na rewolucję i żadnej walki z rządem nie prowadzą.

Ces expériences nous disent clairement, premièrement, que seule une révolution unie et concentrée peut assurer le triomphe de la démocratie, et non une révolution désunie, déchirée en Constituants séparés. Même dans une telle Douma, où ne prévalaient pas les éléments socialistes et révolutionnaires, mais où la lutte de la bourgeoisie libérale contre le tsarisme était concentrée, centralisée - même là, nos démocrates nationaux ont été contraints de ne pas attaquer la révolution, mais seulement le gouvernement, alors qu’ici, chez nous, ils n’attaquent que la révolution et ne mènent aucune lutte contre le gouvernement.

15. Po drugie, te doświadczenia mówią wyraźnie, że gdyby autonomia naszego kraju miała być ukuta nie w ogniu zjednoczonej, scentralizowanej rewolucji, pod dachem rewolucyjnej walki ludu pracującego całej Rosji, nie w Konstytuancie ogólnopaństwowej, lecz warszawskiej, to byłaby to autonomia narodowych demokratów, a nie autonomia rewolucyjnego ludu polskiego. Byłby to tryumf reakcji, a nie tryumf rewolucji.

Deuxièmement, ces expériences montrent clairement que si l’autonomie de notre pays devait être forgée non pas dans le feu d’une révolution unie et centralisée, sous l’égide de la lutte révolutionnaire des travailleurs de toute la Russie, non pas dans une assemblée constituante à l’échelle de l’État, mais dans une assemblée constituante à Varsovie, il s’agirait de l’autonomie des démocrates nationaux, et non de l’autonomie du peuple polonais révolutionnaire. Ce serait le triomphe de la réaction et non de la révolution.